Svetski dan borbe protiv šećerne bolesti se obeležava 14. novembra. Obeležavamo ga i u našoj zemlji, i koristimo posebnu priliku da se skrene pažnja i interesovanje javnosti pre svega na mogućnost primarne prevencije ove bolesti, kao i na složenost njenih zdravstvenih i socijalnih posledica. Šećerna bolest (Diabetes mellitus) je najučestalija bolest žlezda sa unutrašnjim lučenjem (endokrina bolest). To je kompleksno oboljenje u čijoj se osnovi nalazi poremećaj metabolizma ugljenih hidrata, masti i belančevina i koje je najpoznatije po stalno povišenim vrednostima šećera (glukoze) u krvi. Smatra se da oko 150 miliona ljudi u svetu boluje od ove bolesti koja je u zapadnim, ekonomski razvijenim državama glavni uzrok slepila, uzrok polovine amputacija nogu i od svih osoba na dijalizi četvrtina boluje od šećerne bolesti. Neposredni uzrok smrti obolelih od šećerne bolesti je u više od polovine slučajeva bolest srca i krvnih sudova, odnosno srčani ili moždani udar. Prema istraživačkoj projekciji u narednih 25 godina broj obolelih će se udvostručiti. Većina novoobolelih će se nalaziti u Kini, Indiji i Africi sa tipom II bolesti, koji je i sada daleko učestaliji ( 90% obolelih). Šećerna bolest je hronična i progresivna, kao i komplikacije koje se mogu sprečiti ili usporiti isključivo dobrom kontrolom (regulacijom) bolesti. Osnovna podela je na tip I ili inzulin zavisni koji se javlja pre 35 godine života i tip II koji ne mora obavezno da se leči inzulinom i najčešće se javlja posle 40 godine. Tip II bolesti često nastaje postepeno, neprimetno i na žalost oko 30% bolesnika u trenutku postavljanja dijagnoze već ima hronične komplikacije. Razvoj kliničke slike ove bolesti ima tri osnovne faze: predijabetes, latentni dijabetes i klinički dijabetes. Ukoliko se klinički dijabetes razvije u mladalačkom uzrastu radi se o juvenilnom dijabetesu. Najznačajniji simptomi ove bolesti, koji su odraz biohemijskih poremećaja nastalih usled apsolutnog ili relativnog nedostatka insulina, su: hiperglikemija (povišen nivo šećera u krvi), glikozurija (šećer u mokraći), poliurija (povećano izlučivanje mokraće), enurezis nokturna (noćno mokrenje), polidipsija (pojačan osećaj žeđi), polifagija (poječan osećaj gladi), gubitak u telesnoj težini, opšta slabost i malaksalost, suva koža i sluzokoža (povremeno osećaj svraba) i ponekad crvenilo lica. Komplikacije šećerne bolesti (dijabetes melitusa) mogu biti akutne (ketonurija, ketoacidoza i koma) i hronične. Hronične komplikacije nastaju zbog metaboličkih poremećaja koji dovode do promena u pojedinim tkivima i organima, koje se ispoljavaju određenim kliničkim slikama. Najznačajnije hronične komlikacije su promene na krvnim sudovima, i mogu se podeliti u dve osnovne grupe: mikroangiopatija je oštećenje na sitnim krvnim sudovima i druga grupa je oštećenje srednjih i krupnih krvnih sudova u smislu ubrzane arterioskleroze. Mikroangiopatija učestvuje u stvaranju sindroma retinopatije (promene na mrežnjači), polineuropatije (promene na nervnim završecima i nervima) i nefropatije (promene na bubregu). Arterioskleroza dovodi do kliničkih slika bolesti srca i krvnih sudova (perifernih krvnih sudova, krvnih sudova srca i mozga), povišenog krvnog pritiska, infarkta srca i mozga, kao i drugih bolesti. Obliterišuća arterioskleroza perifernih sudova u donjim ekstremitetima se klinički manifestuje pojavom intermitentne klaudikacije (grčevi u listovima pri hodanju), zatim može doći do tromboze ili potpunog zapušenja već suženog krvnog suda. Ukoliko proces stenoziranja i okluzije ide brže od stvaranja kolateralnog krvotoka razvija se suva gangrena (najčešće je zahvaćeno stopalo). U odraslih osoba prognoza ove bolesti može biti dobra, pogotovo ukoliko se dijabetes pojavio posle 50 godine života i ukoliko se kontroliše. Starenje osobe i gojaznost utiču na ispoljavanje genski određenog defekta, koji je u osnovi šećerne bolesti. U tom smislu je posebno nepovoljna činjenica visok i sve viši procenat gojaznih osoba i dece svuda u svetu, jer se pokazalo da je gojaznost uzrok nedovoljnog iskorišćavanja glukoze u tkivima. Lečenje šećerne bolesti podrazumeva obavezno određeni režim ishrane, doziranu svakodnevnu fizičku aktivnost a prema potrebi i u zavisnosti od tipa uključuju se lekovi ili inzulin. Uspešne i trajne regulacije ove bolesti nema bez odgovarajućeg higijensko-dijetetskog režima (ishrane, fizičke aktivnosti i odmora). Šećerna bolest, kao uostalom i mnoge druge bolesti, traži veoma tesnu saradnju lekara, dijetetičara i bolesnika. Ispoljavanje šećerne bolesti tipa II moguće je izbeći u određenim slučajevima, a svakako odložiti, i ništa nije manje značajna mogućnost – kada je bolest već nastala – da se izbegnu ili ublaže komplikacije, odnosno posledice. Pravilna ishrana, dozirana fizička aktivnost, kontrola stresa, život bez duvanskog dima i poznavanje istorije obolevanja u porodici predstavljaju osnovne preduslove pre svega primarne zatim i sekundarne prevencije ove bolesti, za sada značajnije proširene u stanovništvu razvijenih, industrijalizovanih država.
Svetski dan borbe protiv šećerne bolesti
